Đồn Cao thuộc địa phận tổ 4 thị trấn Đồng Văn huyện Đồng Văn tỉnh Hà Giang. Đồn Cao là tên mà người dân nơi đây gọi cho ngọn núi cao nằm giữa thung lũng Đồng Văn, trên đỉnh núi một thời người Pháp cho xây dựng đồn bằng đá vừa làm chòi canh vừa làm lô cốt. Đứng trên Đồn Cao có thể bao quát toàn bộ thung lũng thị trấn Đồng Văn.
Đường lên Đồn Cao
Đồn Cao còn được gọi là Đồn Chang Poung nằm trên đỉnh núi Đá Pháp (tên núi được đặt sau này, liên quan đến việc Đồn Pháp được xây dựng trên núi). Cũng giống như thành lũy Cán Tỷ, Đồn Cao là một trong các chứng tích kiến trúc quân sự do quá trình xâm lược của thực dân Pháp xây dựng và để lại trên mảnh đất này.
Đứng trên Đồn Cao nhìn về cánh đồng Làng Nghiến
Sau khi chiếm đóng Hà Giang năm 1887, người Pháp đã không ngừng xây dựng các lỵ sở, đồn bốt nhằm mục đích cai trị và chống lại cuộc đấu tranh vũ trang kháng Pháp của người dân Việt Nam nói chung và người dân ở Đồng Văn, Hà Giang nói riêng. Trong 3 năm 1903 – 1905, quan binh Pháp ở Đồng Văn đã nhiều lần phải điêu đứng bởi liên tục bị các toán quân khởi nghĩa do thủ lĩnh người Mông Sùng Mí Chảng chỉ huy tập kích.
Cổng vào Đồn Pháp
Đồn được xây dựng trên đỉnh núi đá có độ cao khoảng 1200 m so với mực nước biển, vào khoảng năm 1925 bằng các vật liệu địa phương và gồm 2 tầng. Tầng hầm rộng có nhiều ngách, tầng trên có một sân rộng và nhiều điểm nghỉ. Tường thành được xây dựng bằng đá vôi Trùng Thoi, cao trung bình 6-10m, dày 80 cm, với nhiều lỗ châu mai có mái bằng đá vôi vân đỏ. Dọc tường thành có lối đi gồm 97 bậc đá cũng được xây bằng đá vôi Trùng Thoi. Hai góc phía Nam có 2 lô cốt. Với độ cao 1213m.Ngoài ra phía dưới giáp với vách đá dựng đứng từ dưới lên có một khu nhà nhỏ dùng làm nơi ăn uống và kéo đồ từ chân núi lên bằng ròng rọc.
Từ trên Đồn Cao nhìn một góc thị trấn Đồng Văn
Qua thời gian dài mưa gió Đồn Cao đã bị hỏng hóc đi nhiều, các vách tường nhiều chỗ đã bị hỏng, khu nhà phía dưới gần như đã hỏng hoàn toàn chỉ còn trơ lại một đoạn tưởng lở lói.
Năm 2013 Đồn Cao đã được trùng tu lại với hình dáng như vốn có của nó, nhưng chỉ trùng tu phần tầng hầm và giao thông hào, chưa trùng tu ngôi nhà phía dưới và ròng rọc kép đồ.
Đứng trên đỉnh Đồn Cao như đứng ngang lưng trời
Đứng trên Đồn Cao có thể chiêm ngưỡng toàn cảnh thị trấn Đồng Văn, cánh đồng Làng Nghiến tuyệt đẹp như bức tranh, núi Tù Sán – căn cứ địa đánh Pháp của nghĩa quân Sùng Mí Chảng tới khu vực đèo Si Phai – nơi có ranh giới thời địa tầng Frasni/Famen và hàng loạt các di sản địa chất có giá trị của Công viên địa chất toàn cầu Cao nguyên đá Đồng Văn có tuổi từ 416 năm đến 245 triệu năm.
Đồn Cao hàng năm có hàng nghìn lượt khách trèo lên ngắm cảnh và hóng gió núi Cao nguyên.
