Cao nguyên núi đá Hà Giang không chỉ có cảnh vật hùng vĩ mê hoặc lòng người mà còn là thiên đường ẩm thực với những món ngon lạ và độc đáo.
1. Thịt trâu gác bếp
Thịt trâu gác bếp là món ăn truyền thống trong các bữa ăn của người Thái Đen. Đây là một món ăn vô cùng độc đáo mà bất kể du khách nào đến Hà Giang cũng nhớ mãi hương vị khi được thưởng thức một lần.
Sau khi tẩm ướp xong, thịt trâu sẽ được mắc dây trên giàn bếp, hun khói từ củi cây rừng trong suốt hai tháng liền cho đến khi khối thịt ám khói đen và khô lại, thấm hết các gia vị đặc trưng. Món thịt trâu thơm ngon sẽ càng hấp dẫn, đậm đà hơn nếu bạn thưởng thức theo phong cách của đồng bào dân tộc miền núi, nhấm nháp cùng với bát rượu ngô cay nồng.
2. Thắng cố
Một trong những món đặc sản không thể không kể đến ở Hà Giang là món thắng cố. Theo các già bản nơi đây kể thì thắng cố biến âm từ tên gọi “thảng cổ”, có nghĩa là canh xương. Trong nồi thắng cố chủ yếu là xương, thịt gia súc cùng lục phủ ngũ tạng, chủ yếu là thịt ngựa, thịt bò. Thịt được cắt thành những miếng nhỏ, cho vào một chảo lớn được đun trên bếp củi thơm lừng.
Chảo thắng cố nghi ngút khói là hình ảnh không thể thiếu trong mỗi phiên chợ vùng cao. Đến khi chợ vãn là lúc mọi người cùng quây quần bên nhau thưởng thức món thắng cố cùng rượu ngô. Mùi thơm của thảo quả, hạt dổi và củ sả, ớt quyện với vị béo ngậy của thịt làm ấm người giữa thời tiết lành lạnh ở Hà Giang.
3. Cháo ấu tẩu
“Chưa ăn cháo ấu tẩu thì chưa đến Hà Giang” – câu nói quả thực đã in hằn trong tâm trí mỗi người nên ai đến đây cũng phải thưởng thức hương vị món đặc sản này.
Cháo ấu tẩu được chế biến từ củ ấu tẩu ngâm trong nước gạo, sau đó ninh đến lúc bở rồi đem ra tán nhuyễn nấu cùng gạo tẻ, nếp cái, chân giò. Cháo có vị béo ngậy, bùi, hơi đắng và lạ miệng, có thể ăn cùng với rau thơm, măng chua hay thịt băm.
Món cháo ấu tẩu thường chỉ bán vào buổi tối, đến Hà Giang mà được thưởng thức món cháo ấu tẩu nóng hổi thì sẽ thấy người khỏe khoắn, tinh thần thoải mái lạ kỳ.
4. Rêu nướng
Rêu nướng được xem là món ăn lạ lùng ở Hà Giang. Món ăn vừa ngon, vừa bổ có vị rất riêng này là đặc sản không thể bỏ qua nếu bạn đến mảnh đất Hà Giang.
Ở suối tuy nhiều rêu nhưng rất ít rêu ngon và rêu ăn được. Rêu có thể chế biến thành các món rêu rán, rêu khô nhưng độc đáo nhất vẫn là món rêu nướng sau khi trộn các loại gia vị.
Đây là một món ăn truyền thống của người Tày, rêu non xé tơi trộn với muối, mì chính, lá mùi tàu, xả, lá hẹ có thể cho thêm 1-2 hạt dổi để cho thơm, trộn xong rồi gói lá nướng trên bếp than.
Ngoài là món ăn hàng ngày, rêu nướng còn có tác dụng chữa bệnh nên được đồng bào dân tộc ưa thích.
5. Mèn mén
Với người Mông ở Hà Giang thì mèn mén từ bao đời nay đã trở thành món đặc sản không thể thiếu trong các dịp lễ, Tết. Người Mông quan niệm rằng: Con gái Mông thì phải biết thêu thùa, biết thương chồng con, chăm lo cho bố mẹ và đặc biệt phải biết nấu mèn mén.
Có thể hiểu mèn mén đơn giản là bột ngô tẻ được chế biến qua nhiều công đoạn rồi đem hấp chín. Muốn mèn mén ngon thì đồ là khâu quan trọng nhất. Người ta thường đồ lại hai lần để ngô chín kỹ và không bị dính vào nhau.
Mèn mén khi ăn sẽ được dùng môi gõ đánh lên rồi xúc ra bát, có vị bùi và thơm ngon. Ăn với mèn mén là một món rau nào đó như rau cải nương, canh bí…
6. Lạp sườn
Lạp sườn là món ăn không thể thiếu ở vùng cực Bắc Tổ quốc. Chế biến lạp sườn rất công phu, trước tiên đem lòng lợn non rửa sạch nhiều lần, lần cuối cùng là rửa bằng rượu sau đó phơi khô rồi thổi vào thành bong bóng để làm vỏ bọc bên ngoài.
Nhân lạp sườn là loại thịt nửa nạc nửa mỡ, thường là thịt thăn, thịt vai hoặc thịt mông lợn. Thịt được bỏ bì, thái miếng vừa phải, ướp muối, đường, mì chính và không thể thiếu ít rượu trắng, nước gừng và một ít quả mắc mật xay nhỏ ướp cùng.
Lạp sườn Hà Giang có vị ngon đậm đà, chua chua ngọt ngọt, thơm ngậy của thịt, vị dai dai của lòng non bào mỏng và thơm thơm của củ gừng núi.
7. Rượu ngô
Hà Giang có món rượu ngô làm lưu luyến người đến, nao lòng người đi. Rượu ngô được nấu từ ngô do chính đồng bào dân tộc trồng, ngô được ủ với loại men lá truyền thống.
Việc nấu rượu ngô trở thành niềm yêu thích không chỉ đàn ông mà cả đàn bà, trai bản ở Hà Giang. Họ sử dụng ngô không dùng hết cho vào ủ men để vừa uống, vừa biếu khách. Rượu ngô ở miền đá có vị cay cay, nóng nóng, ngọt thơm.
Rượu ngô có độ cồn không cao, trung bình khoảng 25-30 độ nên người uống rượu sẽ không quá lo bị say hay mệt mà cảm thấy rất khoan khoái và ấm người.
8. Măng cuốn thịt
Hà Giang được xem là thiên đường của ẩm thực. Măng cuốn thịt là món ăn thanh nhã mang đậm hương vị của vùng núi Đông Bắc.
Món măng cuốn thịt được chế biến khá đơn giản, chỉ cần mớ rau răm, quả trứng, thịt ba chỉ và các loại gia vị như muối, bột ngọt… là đã có hương vị vô cùng quyến rũ. Phần nhân thịt được lựa chọn khá kỹ lưỡng, thường là thịt ba chỉ có cả nạc lẫn mỡ để tăng vị thơm ngon. Nhân thịt không để nhiều muối, như vậy măng sẽ đắng hơn, nhất là lúc chấm gia vị sẽ không còn thơm, và đúng chất đặc trưng của món ăn này.
Măng cuốn thịt có vị béo ngọt của thịt, đăng đắng của măng, thơm thơm của rau răm. Nước chấm được nấu từ mẻ, cho khoảng vài thìa mẻ vào chảo rán thật vàng rồi cho nước vào đã có một bát nước chấm chua dịu và thơm lừng. Hương vị của măng cuốn thịt khiến du khách khó có thể cưỡng lại.
9. Xôi ngũ sắc
Xôi ngũ sắc từ lâu được biết đến là ẩm thực không thể bỏ qua khi đến Hà Giang. Nguyên liệu để làm xôi ngũ sắc gồm gạo nếp thơm dẻo, hạt đều không lẫn tẻ, trộn với các loại lá cây rừng thành 5 màu khác nhau. Màu đỏ của gấc hoặc lá cơm đỏ, màu xanh từ lá gừng, lá cơm xôi xanh hoặc vỏ bưởi, màu vàng của lá nghệ, màu tím lá cơm đen hoặc lá cây sau…
Xôi ngũ sắc Hà Giang có vị thơm, dẻo, màu xôi đẹp tự nhiên và ý nghĩa vô cùng độc đáo. Với đồng bào dân tộc nơi đây, 5 màu sắc của xôi tạo thành một thể thống nhất, tượng trưng cho âm dương ngũ hành, cho tình đoàn kết của các dân tộc anh em.
