Dòng họ Nguyễn Văn cư trú tại tổ 4, thị trấn Đồng Văn đã có 6 đời, đời thứ tư ông Nguyễn Văn Kin được dòng họ suy tôn là Trưởng dòng họ.
Được nghe ông Trưởng dòng họ kể: Ở tổ 4 có 3 dòng họ Nguyễn: Nguyễn Gia, Nguyễn Văn ở tỉnh Nam Định lên cư trú, còn họ Nguyễn Văn chúng tôi theo tế lễ tổ tiên dòng họ thông qua lưu truyền từ đời này qua đời khác, dòng họ từ khu vực sông Mã cứ ngược dòng chảy theo sông nước di cư, cư trú qua 29 địa danh khác nhau, đến sông Nho Quế địa phận Đồng Văn, cư trú tại làng Thiên Hương (khu vực Rừng Cây đa), rồi di dịch cư về cư trú tại Làng Nghiến, Đồng Văn, nay là tổ 4, thị trấn Đồng Văn, huyện Đồng Văn, tỉnh Hà Giang. Buổi đầu chỉ có 1 gia đình 2 người. Qua quá trình di cư, tồn tại và phát triển, đến nay, dòng họ ở đây đã là đời thứ 6 (tức thế hệ thứ 6), 1 ngành 2 chi. Từ đời ông tổ, dòng họ đã đặt các chữ đệm có nghĩa tốt ứng với một đời người để dễ phân biệt ngôi thứ, mỗi thế hệ ứng với một chữ đệm như “Chấn”, “Văn”, “Thế”, Hồng”, “Huy”…. Tính theo thứ tự thế hệ thì Nguyễn Chấn là thế hệ thứ 3, Nguyễn Văn là thế hệ thứ 4, Nguyễn Thế là thế hệ thứ 5, Nguyễn Hồng là thế hệ thứ 6. Thế hệ thứ 4 là phát triển đông nhất. Tính đến nay, theo nội tộc họ Nguyễn Văn thì có 15 gia đình = 68 người; sống ở thị trấn Đồng Văn, có 12 gia đình; 3 gia đình sống ở thành phố Hà Giang.
Từ xa xưa, các gia đình họ Nguyễn Văn đã có truyền thống đoàn kết, hiếu học, từ thời các cụ, các ông đã học theo chữ nho. Khi có Đảng, có cách mạng, có chữ quốc ngữ, con cháu họ Nguyễn Văn theo học chữ quốc ngữ, xóa mù chữ, bình dân học vụ, bổ túc văn hóa… Đã có nhiều ông mang gạo gia đình khi chưa có con đường Hạnh phúc Hà Giang – Đồng Văn, đi bộ mấy ngày đường, trèo đèo, lội suối, đi học chữ tại thị xã Hà Giang (Nay là thành phố Hà Giang) và đến lớp con cháu ngày nay, sự nghiệp giáo dục của dòng họ đã phát triển mạnh mẽ. Dòng họ đã tích cực góp phần phát triển trường, lớp học, trường, lớp học được xây dựng khang trang. Nhờ được Đảng, nhà nước quan tâm, các gia đình trong dòng họ đã tạo mọi điều kiện để con em được học tập. Tinh thần hiếu học của dòng họ được duy trì và phát huy
Từ khi có tổ chức Hội Khuyến học, dòng họ Nguyễn Văn thành lập Chi hội khuyến học nay gọi Ban Khuyến học dòng họ, Ban Khuyến học dòng họ luôn bám sát những định hướng, nhiệm vụ của Hội Khuyến học huyện, thị trấn và học hỏi kinh nghiệm của các dòng họ trong tỉnh, xây dựng được quy ước, quy định cụ thể về mức đóng góp xây quỹ Khuyến học của dòng họ và mức thưởng động viên con cháu, các gia đình có thành tích trong học tập, nuôi dạy, khuyên bảo, tạo điều kiện cho con cháu học tập đạt thành tích cao trong từng năm.
Để đạt được kết quả trong việc xây dựng dòng họ hiếu học, khuyến học, dòng họ học tập, ông Kin vui vẻ nêu ra những giải pháp đã, đang thực hiện:
Hằng năm, dòng họ chúng tôi tổ chức gặp mặt một lần toàn thể các con cháu vào ngày thanh minh và sinh hoạt ban khuyến học một lần vào tháng 8, không quy định ngày nào, tùy theo tình hình thực tế, có nội dung rất cụ thể:
+ Xét thưởng, đối với những con, cháu có thành tích cao trong học tập, biểu dương những gia đình quan tâm đến việc học tập của con cháu.
+Thông báo kết quả thu, chi quỹ khuyến học dòng họ. Mức thu lấy mốc 100.000đ trở lên trên một gia đình, ngoài ra, tùy tâm gia đình và cá nhân nào có điều kiện ủng hộ thêm. Mức chi thi đỗ đại học thưởng 300.000đ, cao đẳng thưởng 200.000đ, học sinh giỏi các cấp thưởng 100.000đ, hỗ trợ 500.000đ cho gia đình gặp khó khăn có con đang học đại học. Số quỹ Khuyến học của dòng họ đã chi từ năm 2010 đến 2016 là hơn 10 triệu đồng. Mặc dù tiền tặng thưởng cho các cháu còn có hạn nhưng có ý nghĩa sâu sắc, động viên, khích lệ thiết thực, kịp thời, gây hứng khởi cho con cháu chăm chỉ nỗ lực hơn trong học tập.
+ Ôn lại truyền thống hiếu học của dòng họ, khắc sâu vào tiềm thức và nâng cao trách nhiệm của mỗi người trong dòng họ. Xây dựng và bảo vệ gia phong, gia thế tốt đẹp, phấn đấu học tập và lao động, giữ vững và phát huy niềm tin yêu và tình cảm về dòng họ.
Thực hiện các giải pháp trên, dòng họ đã đạt được những kết quả rất đáng ghi nhận.
Dòng họ luôn tuyên truyền, khuyên bảo, giúp đỡ về tinh thần, vật chất, tạo mọi điều kiện cho từng gia đình, từng cá nhân trong dòng họ được học và học thường xuyên, học suốt đời để phát triển dòng họ. Hằng năm, dòng họ luôn quan tâm đến công tác động viên, khen thưởng nên dòng họ Nguyễn Văn không có người thất học, bỏ học, mắc các tệ nạn xã hội, vi phạm pháp luật. Dòng họ Nguyễn Văn luôn đoàn kết với cộng đồng, xây dựng và bảo vệ quê hương, đất nước, tích cực thực hiện tốt 5 nội dung xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư, tích cực tham gia xây dựng nông thôn mới, đô thị văn minh, 100% các hộ gia đình trong dòng họ đều chấp hành tốt đường lối, chủ trương, chính sách, pháp luật của Đảng và Nhà nước, các quy định, quy ước của địa phương, các gia đình, dòng họ giúp nhau phát triển kinh tế, xóa đói, giảm nghèo, làm giàu chính đáng, có đời sống ổn định, xóa bỏ những hủ tục lạc hậu. Trong dòng họ không có hộ nghèo, 100% số gia đình là hộ trung bình khá trở lên
Trong những năm qua, trình độ học vấn của dòng họ Nguyễn Văn có nhiều tiến bộ rõ nét, như:
Trình độ trung cấp năm 2017 có 5 người, tăng 2 người so với năm 2010.
Trình độ cao đẳng năm 2017 có 7 người, tăng 3 người so với 2010.
Trình độ đại học năm 2017 có 20 người, tăng 6 người so với 2010.
Trình độ thạc sĩ năm 2017 có 4 người, tăng 1 người so với năm 2010.
Trình độ Tiến sĩ năm 2017 có 01, tăng 1 so với năm 2010.
Trong dòng họ, có nhiều gia đình, con, cháu được ăn học đạt kết quả cao, như: Gia đình ông Nguyễn Văn Kin 100% các con đều có bằng Đại học (5 người). Trong đó, có 2 con trai và con dâu cả có bằng thạc sĩ, gia đình cháu Nguyễn Hồng Tuệ 4 người có bằng Đại học, trong đó, có bố có bằng tiến sĩ và con gái có bằng thạc sĩ. Cháu Nguyễn Hồng Tinh 2 vợ chồng và con trai đều có bằng Đại học; Cháu Nguyễn Thế Điện có 3/4 con có bằng đại học…
Được sự quan tâm của Đảng, chính quyền, đoàn thể, sự định hướng của Hội Khuyến học các cấp, sự cố gắng của mỗi gia đình, hoạt động khuyến học của dòng họ đã đạt những kết quả tốt đẹp. Hằng năm, các gia đình trong dòng họ đã đăng ký và đều được công nhận đạt gia đình hiếu học (giai đoạn 2005 – 2010), gia đình học tập (giai đoạn 2015 – 2020), 100% gia đình đăng ký trở thành gia đình học tập, dòng họ đăng ký và đạt dòng họ học tập. Nhiều gia đình và dòng họ đã được thị trấn, huyện tôn vinh, khen thưởng, có gia đình được đi dự Hội nghị tuyên dương gia đình hiếu học tiêu biểu toàn quốc và dòng họ tiêu biểu cấp tỉnh. Với kết quả đó, dòng họ đã nhận được 4 Bằng khen của UBND tỉnh Hà Giang, 7 Giấy khen của UBND huyện và Hội khuyến học các cấp.
Với Kết quả đạt được trong việc xây dựng dòng họ khuyến học và phấn đấu trở thành dòng họ học tập tiêu biểu, ông Kin trưởng dòng họ đã rút ra được những bài học kinh nghiệm từ thực tiễn.Đó là:
- Xây dựng được cuốn gia phả dòng họ, con cháu biết được cội nguồn, biết được dòng họ có nhiều người có học. Người có học, có nghề vẫn tốt hơn người không có học , lấy bài học của ông cha để giáo dục con cháu.
- Xây dựng được quy ước dòng họ, quy định việc tham gia họ là tự nguyện, ai tham gia họ đều phải tuân thủ quy ước họ về quyền lợi, nghĩa vụ và trách nhiệm đã nêu.
- Người đứng đầu dòng họ, các chi phải là những người nhiệt tình, tâm huyết với việc họ,vì danh tiếng dòng tộc, có trách nhiệm theo dõi, điều hành thực hiện quy ước, duy trì chế độ sinh hoạt đều đặn.
- Xây dựng được quỹ khuyến học dòng họ. Đây là mấu chốt giúp công tác khuyến học của dòng họ thành công, góp phần không nhỏ để họ Nguyễn Văn trở thành dòng họ học tập.
Để dòng họ trở thành dòng họ học tập tiêu biểu, ông Kin cũng cho biết những giải pháp cụ thể tiếp theo:
- Tiếp tục củng cố các tiêu chí Gia đình, dòng họ học tập, không có gia đình nào có con em thất học (đối với trẻ), tạo ra xã hội học tập đối với người lớn trong dòng họ, cần gì học nấy, học để biết, học để làm, học để sống, học để tồn tại, học tập suốt đời, thường xuyên soát xét các tiêu chí để phấn đấu, tiêu chí đã đạt thì nâng cao chất lượng hơn, tiêu chí chưa đạt thì nhắc nhở cố gắng.
- Duy trì chế độ sinh hoạt Ban khuyến học dòng họ, làm tốt công tác tuyên dương, khen thưởng, nhân rộng những điển hình tiên tiến trong học tập, học tập suốt đời của dòng họ.
- Mở sổ sách theo dõi việc đăng ký xây dựng gia đình học tập và các hình thức, phương thức học tập suốt đời của từng người trong dòng họ.
Tôi rất vui được gặp ông Kin khi ông mới đi dự Hội Nghị giao ban công tác khuyến học cụm I các tỉnh Tây bắc năm 2017 tại tỉnh Tuyên Quang ngày 23, 24/11/2017 và đi học tập kinh nghiệm thực tế ở một số tỉnh bạn trở về. Ông rất phấn khởi và vinh dự, thay mặt dòng họ Nguyễn Văn trình bày bài tham luận tại Hội nghị. Bài tham luận của ông đã được đưa vào cuốn tài liệu Hội nghị.
Chắc chắn tới đây, dòng họ học tập Nguyễn Văn tổ 4,thị trấn Đồng Văn, huyện Đồng Văn, tỉnh Hà Giang, sẽ nở rộ sắc hoa trên con đường xây dựng xã hội học tập, phát triển kinh tế, góp phần giữ vững miền biên ải của Tổ quốc Việt Nam thân yêu
