Huyện Đồng Văn hiện có tổng số 225 thôn, bản, tổ dân phố; có 9 xã, thị trấn giáp biên giới nước bạn Trung Quốc; với trên 16.000 hộ dân, gần 77 nghìn người; gồm 17 dân tộc cùng sinh sống; trong đó, dân tộc Mông chiếm 87,2%. Do sự phân bố dân cư không đồng đều, đất canh tác ít, nhiều vùng thiếu nước sinh hoạt, sản xuất; hủ tục ở một số nơi vẫn còn, điều đó làm ảnh hưởng không nhỏ đến sự phát triển KT - XH trên địa bàn. Tuy nhiên, trong những năm qua, được sự quan tâm của T.Ư và tỉnh, sự cố gắng, nỗ lực của nhân dân; đặc biệt là sự tham gia tích cực của các trưởng bản, NCUT trong cộng đồng dân cư, tích cực tuyên truyền, vận động nhân dân thực hiện thắng lợi các mục tiêu phát triên KT-XH và XĐGN; qua đó, làm cho đời sống của nhân dân từng bước được nâng lên. Đến nay, 100% số xã trong huyện có trường học, trạm y tế 2 tầng; 100% thôn, bản, tổ dân phố có trụ sở thôn, nhà văn hoá; nhiều thôn đã xoá xong nhà tạm. Phong trào văn hoá, văn nghệ - thể dục, thể thao phát triển rộng khắp… Cuộc vận động “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hoá ở khu dân cư gắn với chương trình xây dựng Nông thôn mới” được nhân dân tích cực hưởng ứng; hầu hết các thôn, bản đều xây dựng được quy ước, hương ước thôn, bản; nhiều gia đình có 3 công trình hợp vệ sinh, di dời chuồng trại gia súc ra xa nhà… Tất cả những kết quả đó, là nhờ sự đóng góp không nhỏ của 225 NCUT trên địa bàn.
Các lĩnh vực của đời sống xã hội như: Phát triển KT - XH, QP – AN được giữ vững đã có sự đóng góp to lớn của đội ngũ già làng, trưởng dòng họ, NCUT. Họ luôn phối hợp chặt chẽ với các tổ chức chính trị, xã hội; MTTQ, Hội CCB, Nông dân, Phụ nữ tích cực tuyên truyền, vận động nhân dân áp dụng các biện pháp kỹ thuật tiên tiến vào sản xuất, từng bước đưa các giống cây, con có năng suất, chất lượng và có giá trị kinh tế cao vào sản xuất. Họ không chỉ gương mẫu đi đầu mà còn tích cực tuyên truyền, vận động, giúp bà con trong thôn, xóm, anh em họ hàng làm theo; cùng vươn lên thoát nghèo, làm giầu chính đáng. Đến nay, nhiều hộ do biết chuyển đổi cơ cấu cây trồng, vật nuôi, áp dụng tiến bộ KHKT vào sản xuất nên mỗi năm cho thu nhập cả trăm triệu đồng; tiêu biểu như các hộ: Vàng Nỏ Páo, thôn Lũng Hòa A, xã Sà Phìn; Và Mí Lử, thôn Khó Chơ, xã Vần Chải; Giàng Pà Tủa, thôn Sính Tủng Chư, xã Thài Phìn Tủng… Trong công tác giáo dục, NCUT đã vận động, tuyên truyền giúp nhân dân nhận thức sâu sắc về vị trí, vai trò của giáo dục đối với sự nghiệp phát triển KT - XH tại địa phương. Nhiều dòng dọ đã xây dựng được Quỹ Khuyến học, khuyến tài để kịp thời động viên con cháu tích cực học tập đạt kết quả cao như: Dòng dọ Vàng, xã Sà Phìn; dòng họ Ly xã Lũng Táo; họ Sùng, Thào, xã Ma Lé… Về xây dựng đời sống văn hoá, đội ngũ NCUT đã phối hợp với chính quyền địa phương tuyên truyền, tập hợp đoàn kết các dân tộc, hàng năm tổ chức thành công Ngày hội Đại đoàn kết các dân tộc tại thôn, tổ dân phố; tích cực tham mưu, đề xuất với chính quyền địa phương trong việc khai thác, tổ chức, khôi phục lại các lễ hội dân gian, làn điều dân ca, các nghề truyền thống… Qua đó, truyền dạy cho lớp trẻ nhằm gìn giữ và phát huy giá trị văn hoá của dân tộc mình; xây dựng, thực hiện tốt nếp sống văn minh trong việc cưới, việc tang. Đặc biệt, đội ngũ NCUT của huyện còn kiên quyết đấu tranh, giải quyết tốt các vấn đề về truyền, học đạo trái phép; hoà giải các mâu thuẫn nảy sinh tại cơ sở. Nhiều dòng họ đã xây dựng được hương ước, quy ước về việc giải quyết những mâu thuẫn, xích mích, mất đoàn kết, xây dựng bền vững khối đại đoàn kết thôn, xóm và cộng đồng các dân tộc.
Với tình thần và trách nhiệm, đội ngũ NCUT là một nhân tố tích cực trong việc đẩy mạnh phát triển kinh tế, đảm bảo giữ vững an ninh chính trị, trất tự an toàn xã hội trên địa bàn; nhất là khi đất nước ta đang tiến bước trên con đường hội nhập và phát triển.
